YAKLAŞIM DERGİSİ:YENİDEN DEĞERLEME İŞLEMLERİNİN YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERCE TASDİK ETTİRİLMESİ ZORUNLULUĞU-II

                                                                               YAKLAŞIM DERGİSİ 2002 NİSAN

YENİDEN DEĞERLEME İŞLEMLERİNİN YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERCE TASDİK ETTİRİLMESİ ZORUNLULUĞU-II

YENİDENDEĞERLEME İŞLEMLERİNİN YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERE TASDİK ETTİRİLMESİ ZORUNLULUĞU-II

 

Sabri ARPAÇ*

 

V- YEMİNLİMALİ MÜŞAVİRİN RAPORU DÜZENLEME MECBURİYETİ

A- RAPOR DÜZENLEME MECBURİYETİ

Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesiuyarınca yapılan yeniden değerleme işlemlerinin yeminli mali müşavirlercetasdik edilmesi uygulamasına ilişkin düzenleme Maliye Bakanlığınca yayımlanan 2 sıra numaralı Serbest Muhasebecilik,Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu GenelTebliği7ile başlanmıştır.

Bu tebliğ ile yeniden değerlemeye tabiamortismana tabi iktisadi kıymetlerinin tutarı 3 milyar lirayı aşan kurumlarvergisi mükelleflerinin, yeniden değerlenmiş iktisadi kıymetler üzerindenamortisman ayırabilmeleri için, yeniden değerleme işlemlerininyeminli mali müşavirlere tasdik ettirilmesi zorunluluğu getirilmiştir.

Ayrıca bu zorunluluk yeniden değerlemesonucunda doğan değer artış fonunun miktarına bakılmaksızın fonun hesaplamaişlemleri ve fonun sermayeye eklenmesi işlemlerinin yeminli mali müşavirlercetasdik ettirilmesi gerekmektedir.

Anılan tebliğ ile daha sonra yayımlanan 13 numaralı Tebliğ8 ile 15 milyara, 20 numaralıTebliğ9ile 25 milyara, 25 numaralı Tebliğ10 ile 200 milyara ve 32 numaralıTebliğ11ile 2002 yılı için 500 milyar liraya çıkarılmıştır(Kendilerine özel hesap dönemi tayin olunanmükelleflerin 2002 yılında başlayan özel hesap dönemleri dahil). Doğalolarak 2001 yılında yeniden değerlemeye esas alınan amortismana tabi iktisadikıymetlerinin tutarı 200 milyar lirayıaşan mükellefler, söz konusu kıymetlerin yeni değerleri üzerinden amortisman ayırabilmeleri için, bu işlemlerini yeminli mali müşavirleretasdik ettireceklerdir. Amortismana tabi iktisadi kıymetlerinin tutarı 500 milyarın altında olan kurumlarvergisi mükellefleri de istedikleri takdirde, yeniden değerleme işlemleriniyeminli mali müşavirlere tasdik ettirebilirler.

Yayımlanan 18 no.lu Serbest Muhasebecilik, SerbestMuhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliği hükümlerinegöre, yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerini yeminli malimüşavirlere tasdik ettiren mükelleflerin 01.01.1995tarihinden sonraki işlemlerine 2numaralı Tebliğ hükümleri uygulanmayacaktır.

Yani, gelirve kurumlar vergisi beyannamelerinin tasdiki için sözleşme düzenleyerekbeyannamelerini tasdik ettiren mükelleflerin yatırım indirimi, yenidendeğerleme ve kurumlar vergisi istisnalarından yararlanmak için ayrıca yeminlimali müşavirlik tasdik raporu ibraz etmelerine gerek bulunmamaktadır. Tamtasdik yapan yeminli mali müşavirler bu işlemleri de denetleyerek tasdikkapsamına alacak ve düzenlediği tamtasdik raporunda yeniden değerleme ve yatırım indirimi işlemlerini de tasdikedeceklerdir.

B- RAPORDA BULUNMASI GEREKEN ASGARİ BİLGİLER

Yeniden Değerleme Tasdik Raporları ile ilgilidüzenlemeler 2, 13, 18, 20, 24, 25, 2912 ve 32 sıra no.lu Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci MaliMüşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliğleri’nde yapılmıştır. Yayınlanantebliğlere göre yeminli mali müşavirlerin uymaları gereken hususlar açıklanmıştır.

Buna göre; yeminli mali müşavirler düzenledikleri yeniden değerleme veya tamtasdik raporlarında yeniden değerleme yapan mükelleflerle ilgili olarak aşağıdabelirtilen hususlara muhakkak dikkat etmelidirler:

1.    Tasdik ettikleridönemle ilgili olarak, yeniden değerleme ve amortismana tabi iktisadikıymetlerin tamamının şirket aktifinde olduğunu ve fiilen de şirketin faaliyetlerindekullanıldığını,

2.    Amortismana tabiiktisadi kıymet için normal veya azalan bakiyeler usulünden hangisininseçildiği ve seçilen usul esaslarına göre ayrılan amortisman ve yenidendeğerleme işlemleri ile değer artış fonlarının doğru olarak ayrıldığı ve buşekilde de kanuni defter ve kayıtlara işlendiği ile iktisadi kıymetlere uygulananamortisman oran ve usulüne göre gruplandığı,

3.    İşletmenin (kurum veya şahıs işletmesinin)tasdik edildiği yılda ilan edilen doğru yeniden değerleme oranını uyguladığı,

4.    Hesapların doğruve yeniden değerleme değer artış fonunun doğru hesaplandığı,

5.    İktisadi kıymetlerdenbinaların aktife ilk girdiği değer üzerinden, diğer iktisadi kıymetlerin ise,yeniden değerlenmiş değerler üzerinden amortismana tabi tutulduğu ile gayrimenkullerin ayrı bir grupta toplandığı,

6.    Boş arsa vearaziler, amortisman ayırma süresi dolan iktisadi kıymetlerile değeri itibariyle amortisman yolu ile değil de doğrudan gider yazılandeğerin yeniden değerlenmediği,

7.    Mükellefin en sonbilançosu yanı sıra bir önceki dönem bilançosunun da rapora eklendiği,

hususlarına dikkatetmeli ve hazırlayacakları raporda bu hususlara muhakkak gereken önemivermelidirler.

Hazırlanacak raporda ise en az aşağıdakibilgilerin bulunması gerekir:

8.    Mükellefin adısoyadı veya ticari unvanı, bağlı bulunduğu vergi dairesi ve vergi sicilnumarası, bağlı bulunduğu meslek örgütü sicil numaraları ile ticaret veya sicilkaydı ve numarası,

9.    Varsa sanayii sicil numarası ve kapasite raporu,

10.              Mükellefin iletişimaraçları (telefon, teleks, fax, e-mail gibi),

11.              Ortaklık şeklindebir mükellefiyet söz konusu ise, ortakların ad, soyadve adresleri, ortak sayısının 10’dan fazla olması halinde sadece hisse oranları% 5 ve daha fazla olan ortaklar yazılacaktır,

12.              Kurumun iştigalkonusu,

13.              Kurumun ödenmişsermayesi ve ödenmiş sermayenin değer artışı fonundan karşılanan kısmı,

14.              Kurumun son üçyılda yeniden değerleme uygulamasından doğan değer artış fonu tutarı vebunların sonuçları,

15.              Tasdik kapsamındabulunan yeniden değerleme sonucunu da içeren en son tarihli bilanço örneği,

16.              Muhasebedensorumlu olanların adı, soyadı ile 3568 sayılı Kanuna göre, Serbest Muhasebeci, serbestmuhasebeci mali müşavir ve yeminli mali müşavir unvanını alıp almadıkları,

17.              Gerekli görülendiğer bilgiler.

Usul incelemesi bakımından da aşağıdakihususlara dikkat edilmesi gerekir:

18.              Yasal defterlerintasdiki ile ilgili bilgiler,

19.              Defterkayıtlarına dayanak teşkil eden belgelerin usulüne uygun olup olmadığı, gerçeğiyansıtıp yansıtmadığı,

20.              Defterkayıtlarının kayıt nizamına, muhasebe sistemi uygulama genel tebliğleri vegenel muhasebe kurallarına uygun olup olmadığı,

21.              Yıl içindeverilmesi gereken katma değer, muhtasar ve benzeri beyannamelerin süresindeverilip verilmediği ve vergi mevzuatına uygun olup olmadığı,

hususları ayrıntılı bir şekilde rapordayer almalıdır.

Hesap incelemesi bölümünde ise en azaşağıdaki bilgilerin bulunması gerekir:

22.              Amortisman veyeniden değerleme tutarlarının doğru hesaplanıp hesaplanmadığı,

23.              Yenidendeğerlemeye tabi iktisadi kıymetlerin işletmenin bilançosunun aktifinde yeralıp almadığı,

24.              Gelir tablosundayer alan gelir ve giderlerin defter kayıtlarına, muhasebe sistemi uygulamagenel tebliğlerine uygun olup olmadığı ile yeniden değerleme ve amortismanlarıngelir tablosuna mevzuata uygun ve doğru olarak aktarılıp aktarılmadığı,

25.              Değer artışfonunun sermayeye eklenmesinde, fonun hesaplanmasının, doğruluğunun vesermayeye eklenmesi işlemlerinin ilgili mevzuata uygun yapılıp yapılmadığı,

hususlarının raporda ayrıntılı olarakaçıklanması gerekmektedir.

C- TASDİK YAPTIRMAMANIN SONUÇLARI

Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 227.maddesinin 2 numaralı bendinde, vergi kanunlarında yer alan muafiyet, istisna,yeniden değerleme, zarar mahsubu ve benzeri hükümlerden yararlanılmasınıyeminli mali müşavirlerce düzenlenmiş tasdik raporunu ibraz şartına bağlamayaMaliye Bakanlığı’nın yetkili olduğu belirtilmiştir.

Ayrıca, söz konusu maddede, 2 numaralı benthükmüne göre yararlanılması yeminli mali müşavirlerce düzenlenen tasdik raporuibrazı şartına bağlanan konularda tasdik raporunu zamanında ibraz etmeyenmükelleflerin tasdike konu haktan yaralanmayacakları belirtilmiştir.

Dolayısıyla yeminli mali müşavirlercetasdiki zorunlu olan işlemlerde, tasdik işleminin yaptırılmaması halinde mükelleflertasdike konu haklardan yararlanmayacaklardır. Yani yeniden değerlenmiş iktisadikıymetler üzerinden daha fazla amortisman ayıramayacaklarveya yatırım indirimi istisnasından yararlanamayacaklar.

D- RAPORUN TESLİM EDİLECEĞİ YER VE ZAMAN

Yeminli mali müşavirlerce tanzim olunacakGelir ve Kurumlar Vergisi Beyannamesi Tasdik Raporları ile yeniden değerleme,yatırım indirimi ve vergi istisnaları ile ilgili tasdik raporlarını yeminlimali müşavirlerce kimlik ibraz edilerek tutanak karşılığında ve iki örnekolarak teslim edilecektir. Yeminli MaliMüşavirlik Yeniden Değerleme Tasdik Raporu veya Mali Müşavirlik Gelir veya KurumlarVergisi Beyannamesi Tasdik Raporu ile birlikte kayıtlı olunan meslekodasından alınacak faaliyet belgeside teslim edilecektir.

Bu raporların teslim edileceği süre konusundaise, 24 numaralı Genel Tebliğ13ile getirilen düzenleme ile, tam tasdik, yeniden değerleme, Yeminli Mali Müşavirlik Kurumlar Vergisiİstisna ve İndirim Tasdik Raporu ve YeminliMali Müşavirlik Yatırım İndirimiTasdik Raporlarının beyanname vermesüresinin bitimini izleyen iki ay içinde yeminli mali müşavirlerce ilgilivergi dairelerine teslim edilmesi uygun görülmüştür.

Tebliğde; yeminli mali müşavirlerinişyerlerinin bulunduğu il merkezi dışındaki mükelleflere ait raporlar, faaliyetbelgesi ile birlikte taahhütlü olarak posta yoluyla vergi dairelerine gönderilebilecektir.

E- YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRTASDİK RAPORU DÜZENLEME MECBURİYETİ BULUNMAYANLAR

Yukarıda açıklandığı üzere, Vergi UsulKanunu’nun mükerrer 298. maddesi uyarınca yaptıkları yeniden değerlemeişlemlerinin yeminli mali müşavirlerce tasdik edilmesine ilişkin düzenleme Maliye Bakanlığınca yayımlanan 2 sıra no.lu Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci MaliMüşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliği ile başlanmıştır.

Bu tebliğ ile yeniden değerlemeye tabiamortismana tabi iktisadi kıymetlerinin tutarı 3 milyar lirayı aşan kurumlarvergisi mükelleflerinin, yeniden değerlenmiş iktisadi kıymetler üzerindenamortisman ayırabilmeleri için, yeniden değerlemeişlemlerinin yeminli mali müşavirlere tasdik ettirilmesi zorunluluğu getirilmişve bu tarihten beri de uygulama devam etmektedir.

Yukarıda da açıklandığı üzere, 32 numaralıTebliğ ile yeniden değerlemeye tabi amortismana tabi iktisadi kıymetlerinintutarı 500 milyarı aşan kurumlar vergisi mükelleflerinin (2001 yılı için 200milyar) söz konusu kıymetlerin yeni değerleri üzerinden amortisman ayırabilmeleri için bu işlemlerini yeminli mali müşavirleretasdik ettirmeleri gerekmektedir.

Buna göre bu 500 milyarın (2001 yılı için200 milyar) altındaki amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemesiişlemlerinin yeminli mali müşavirlere tasdik mecburiyeti bulunmamaktadır.

Ayrıca, 4108 sayılı Kanun’un 5. maddesiile Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 227. maddesinin 2. bendine eklenen ve01.01.1995 tarihinden geçerli olmak üzere 02.06.1995 tarihinde yürürlüğe girenfıkra ile, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine tabi olan kamuiktisadi teşebbüsleri ile bunlara ait müesseseler hakkında madde hükmünün uygulanmayacağıhükme bağlanmıştır.